|
B. 1. Steffani`s plaats in de
muziekgeschiedenis
2.
Steffani en Händel
Ad. 1 .
Steffani`s plaats in de muziekgeschiedenis
Steffani was ook een componist uit de Barok, net als Buxtehude. Omdat ik in het artikel over Buxtehude al eerder deze periode heb beschreven,
verwijs ik derhalve naar dat gedeelte in dat artikel: ‘De Barok,
wereldlijke en kerkmuziek: Rooms-Katholieke en
Lutherse muziek: vocale en instrumentale ontwikkeling’. Voor Steffani is m.n. het deel over de Rooms-Katholieke
muziek belangrijk, maar voor een goed begrip van zijn hier onder vermelde
tijdgenoten, dient het aanbeveling het hele betreffende stuk te lezen.
In
onderstaand schema is geprobeerd ‘in samenhang’ de voorlopers en tijdgenoten van Steffani
(1654-1728) weer te geven.
Einde ME/ /Renaissance/Humanisme Absolutisme Barok Rationalisme
Vorming Reformatie: Duitsland: Luther/
Calvijn/ contrareformatie (kath.
kerk)
nationale staten Engeland:
Anglicaanse kerk (Hendrik VIII/Elizabeth I
Frankrijk: Hugenoot - na herroeping Edict van Nantes
in 1685- katholiek Franse
revolutie 1789
Nederland: Calvijn
1400 1500 1600 1700 1750
Eng: Cromwell ca. 1650 /1688
Glorious Revolution
1701-1714 Spaanse Successie-oorlog
Restauratie 1660
1714-1728 Georg I (Hannover) -koning van Engeland
|
Polyfonie,
Wereldlijk:
madrigaal
Kerkelijk:
mis/ motetten
a
capella; contrapunt
|
overgang
naar monodie:
Fr
chanson/
It.
4Eng. madrigaal
N.
Duitsl. reformatie: koraal
|
Componisten
in dienst van adel/ kerk:
gelegenheidsstukken
meer monodie:één stem met b.c.
Cantates:
wereldlijk en geestelijk ; Anthems (Eng.)
“Hoofse
muziek”, m.n. in Frankrijk
Het Hof van Catharina van
Zweden
in Rome (1654-1689)
|
Opkomst
piano
Componisten
nog altijd in dienst van adel/kerk:
(Venetiaanse) Kardinaal Pietro
Ottoboni (1667-1740); grote maecenas
in Rome: gaf opdrachten aan A. Scarlatti, D. Scarlatti, A.
Vivaldi, Händel
Corelli woonde bij Ottoboni ; de librettist Metastasio was zijn petekind
|
|
|
|
(N.) Duitsland
1.H.L.
Hassler (1564-1612) (Augsburg) leerling van
A.
Gabrieli (Venetie)
2.M.Praetorius(1561-1621) (Dresden/Halle) vocaal + instr.
werk
|
(zie
ook instr.):
Nederland: Sweelinck (invloed op Duitsland:
S. Scheidt (1587-1654); A. Krieger (1634-1666), ll. van Scheidt;F. Tunder (1614-1667
|
Duitsland/ Scandinavië :
C.
Geist (1650-1711) lijkt qua werk op Buxtehude
|
|
|
|
H.
Schütz (1585-1672)-ll. in Venetië van G. Gabrieli ;
werkte met Monteverdi; volgde Hassler op; eerste Duitse opera; invloed op J. H.Schein (1686-1730) (Weimar/Leipzig); J. C. Bach(1642-1703)
+ broer J.M. Bach
|
Duitsland: G.P.Telemann
(1681-1767) Luthers;
door Lully,Vivaldi, Scarlatti beïnvloed;
J.S. Bach (1685-1750)
|
|
|
|
Florence : ‘De Camerata’:
G. Caccini
(1550-1618);
Napels: C. Gesualdo
|
Florence: J. Peri (1561-1633) ‘dramatisch recitatief’
|
Napels/ Florence: A.Scarlatti (1660-1725) ll. van Carissimi;
|
Napels: G.B. Pergolesi (1710-1736)
|
|
|
Venetië :
1. A. Willaert (1490-1562)
2. A. Gabrieli (1510-1586) was
ll.van
Willaert
3. G. Gabrieli (1555-1612)
|
Ferrara/Venetië:A. Grandi (1575-1630
–studeerde bij G. Gabrieli/assist.
van Monteverdi/invloed op Schütz
G.
Legrenzi (1626-1690); opera`s/oratoria
|
Venetië A.
Vivaldi(1678-1741)- - invloed op Bach
Venetie / Wenen:
A.Caldara
(ca. 1671-1736)
opvolger van Corelli (zie instrum.)
|
|
|
G.
Rovetta (ca. 1595-1668): ll.van
G.Gabrieli/ verm. ll.
van Monteverdi/volgde Grandi
op ;
P.
F..Cavalli (1602-1676), ll. van Monteverdi;
volgde Rovetta op; dramatische aria`s/ opera`s
;
G. Carissimi (1605-1674) (Rome): cantates/ oratoria ; paste de
nieuwe operatechnieken toe op de kerkmuziek
A. Cesti (1623-1669) (priester) in Rome ll. van Carissimi; werkte ook in Wenen.
(G.M.
Bononcini (1642-1678) was ook ll. van Carissimi)
|
Wenen/Rome/Munchen: J.Kerll
(1627-1693); ll. Van Carissimi en leraar van Steffani
(Venetië)Munchen/ Rome/ Hannover/ :
A. Steffani
Rome/München: Ercole Bernabei
(1622-1687)
|
Pruisen/Londen:
J.C. Pepusch (1667-1752)
Duitsl. / Rome/
Engeland: Händel (1685-1759): beïnvloed door velen;
|
|
|
|
Mantua/ Venetie: C. Monteverdi (1567-1643)
strofische
solozang/ scheiding recitatief-aria
Rome/Antwerpen/München: O. di
Lasso(ca1532-1594)
|
|
|
|
Romeinse school:Palestrina (1526-1594) voortzetting Franco/Vlaamse
school; veel religieuze muziek a capella
|
Rome:
A. Stradella (1644-1682)
Bologna/ Modena:
G.M.
Bononcini (1642-1678)
|
Bologna/Milaan
Rome/Wenen/Berlijn/
Londen:
G.B.
Bononcini (1670-1747): rivaal van
Händel
|
|
|
|
Reformatie in Engeland
T. Tallis/ J. Taverner / W. Byrd
(1543-1623) bleef kath.; veel Anglic.
muziek; O. Gibbons (1583-1625)+T. Morley(1557-1602),,
ll. van Byrd
Dowland (1563-1626) Fr/ Duitsl/Venet./Flor. /Eng. bleef
katholiek!
|
Engeland:H. Purcell
(1659-1695); J. Blow
(1649-1708):opera en anthems
|
Engeland: T. Arne
(1710-1778)
W.
Boyce (1711-1779)
|
|
|
|
Calvinisme in
Frankrijk strenger: Goudimel en Claude le Jeune
|
Frankrijk: veel
hofballet/ pastorales- Lully (1632-1687);
M.A.Charpentier (1634-1704): opera/ kerkelijke
(kath.)muziek
|
Frankrijk: J.P. Rameau(1683-1764)
|
|
|
Instrumentale muziek: (vaak
i.c.m.
vocale muziek); In Venetië
: G. Gabrieli (ca.1555-1612) neef v. A. Gabrieli/ leerling van Willaert;
ontstaan stile concertato;
Rome: G. Frescobaldi(1583-1643)
|
Instrumentale muziek in
Engeland Morley Gibbons , Purcell/ Blow (orgel); in Frankr.:
L. Couperin
(klavec.) ; in ‘Duitsland’:
S.
Scheidt (1587-1654)/ J. Froberger (1616-1667)/ Pachelbel (1653-1706)- (orgel). in Nederland:
J.P. Sweelinck (1562-1621)
|
Instrumentaal in Duitsl.
J.Kuhnau(1660-1722)
J.
Mattheson (1681-1764) invloed op Händel
in
Italie A Corelli
(1653-1713)-invloed op Händel
Frankr: F. Couperin(1668-1733)
|
Instrumentaal:
In
Italie: D. Scarlatti
(1685-1757) ; invloed op Händel;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Steffani en Händel:
Een aantal zaken met
betrekking tot Steffani en Händel -of Handel zoals we eigenlijk zouden moeten
zeggen- is bekend uit het boek van
John Hawkins, de Memoirs
of the Life of Sig. Agostino
Steffani, some time Master of the Electoral Chapel at Hanover, and afterwards Bishop of Spiga (ca. 1750), dat veel materiaal heeft ontleend
aan brieven van Händel en Pepusch.
Steffani zou voor het eerst
kennis gemaakt hebben met Händel in 1703 in de lente, voordat hij Hannover
verliet. Händel was toen nog geen twintig jaar oud en beschouwde zichzelf
nog als organist. Hij heeft zijn bezoek in een brief beschreven en zegt
daarin dat Steffani hem heeft geïntroduceerd aan het hof bij prinses Sophie
en haar zoon en hem daar zeer heeft aangeprezen.
In de herfst van 1707 hebben
Steffani en Händel elkaar
waarschijnlijk weer ontmoet in Rome bij kardinaal Ottoboni,
waar Steffani ook optrad als zanger. In 1708-9
hebben ze elkaar vermoedelijk gezien in Rome of in Düsseldorf (1710-12) en misschien ook in Florence op
5 mei 1709.
In 1710 werd Händel
hofkapelmeester in Hannover, volgens Wikipedia,
door bemiddeling van Ernst August II van Brunswijk-
Lüneburg, de jongste broer van de later tot
koning benoemde George I van Groot-Brittannië. Steffani komt in dit verhaal
niet voor, maar de benoeming zou vast nooit plaatsgevonden hebben als
Steffani hem in 1703 niet al had geïntroduceerd.
Timms
geeft een paar keer heel specifiek aan waar Händel elementen van Steffani
heeft ‘geleend’, zoals uit diens opera La Libertà
contenta, Händel`s Allesandro is gemodeleerd naar Steffani`s
La superbia d Àlessandro
en zijn oratorium Theodora leent veel uit Steffani`s
La lotta d`Hercole con Achelo, maar verder valt
er volgens hem nog veel uit te zoeken op dat gebied.
|