HENRI DUPARC (1848 – 1933)

Aan deze webpagina wordt nog gewerkt

 

BIOGRAFIE:

Marie Eugène Henri Fouques- Duparc, beter bekend als ‘Henri Duparc, werd geboren in Parijs op 21 januari 1848. Hij was de zoon van de (adellijke) ingenieur en ‘inspecteur van bruggen en (spoor)wegen’ Charles Fouques- Duparc en zijn vrouw Frédérique Amélie de Guaita.

Henri kreeg al vroeg pianoles van César Franck aan het Jezuïeten College van Vaugirard in Parijs. Hij ging – min of meer onder druk van zijn vader - rechten studeren, maar daarnaast ook compositie bij Franck (zie onder WERK). Vincent d'Indy en Alexis de Castillon werden zijn vrienden. Hij woonde een tijdje bij Liszt en leerde via hem in 1869 Richard Wagner kennen, die hij in 1870 assisteerde bij de eerste uitvoering van de Walküre in München.

Tijdens de Frans- Duitse (Pruisische) Oorlog (1870- 1871) was Henri in dienst bij het 18de bataljon van de mobiele garde. Vlak daarna trouwde hij, op 8 of 9 november 1871 (1) wellicht na een proefhuwelijk van drie jaar (2), met de Ierse zangeres en pianiste (Marie) Ellie Mac Swiney  (1845 – 1934) (3). In hetzelfde jaar richtte hij met, onder anderen Camille Saint-Saëns en Romain Bussine, de ‘Société nationale de musique’ op, waarvan hij zelf secretaris werd.

Henri en Ellie kregen samen twee zonen (4): in 1872 Marie Henri Charles en in 1874 Léon, hoewel sommige (genealogische) sites alleen (Marie Henri) Charles als zoon vermelden, maar wellicht is dat omdat – de ongehuwde en kinderloze - Léon voor de erfopvolging geen rol speelde?

In 1878 begon Henri met een serie concerten onder de naam ‘Concerts de Musique Moderne’. Hij ging een aantal keer naar Duitsland, eerst met Vincent d'Indy en later met Emmanuel Chabrier, om Wagners opera’s in Bayreuth bij te wonen. Vanaf 1884 maakte Henri ook veel reizen naar Ierland.

Hij werd in 1885 tot burgemeester van Marnes-la-Coquette gekozen, maar legde dat ambt na enige maanden neer en stopte met componeren van nieuwe muziek. Henri leed namelijk in toenemende mate aan neurasthenie (hypersensitiviteit) met aanvallen van melancholie en mysticisme en vernietigde zijn werk vaak of herschreef het. Voortaan wijdde hij zich – zoals een aantal bronnen vermelden - vooral aan zijn familie en maakte daarnaast gouaches en pastel- en inkttekeningen.

Tot 1897 woonde hij in Monein, bij de Pyreneëen, en raakte er bevriend met Francis Jammes10. Van 1897 tot 1906 leefde hij in Parijs, van waaruit hij - zeer gelovig katholiek zijnde - pelgrimstochten naar Lourdes maakte. Van 1906 - 13 verbleef hij in Vevey in Zwitserland, waar de componist en muziekpedagoog Ernest Ansermet hem nog wel aan het orkestreren van verschillende werken kreeg. Van 1913 - 19 (ten tijde van WO I) woonde Henri in Tarbes. In 1916 werd hij grotendeels blind vanwege groene staar. Na Tarbes ging hij in Mont-de-Marsan wonen. Een operatie (aan zijn ogen?) in 1924 mislukte, waardoor hij verlamd raakte (5).

Henri overleed op 12 februari 1933 en werd begraven op het kerkhof Père Lachaise in Parijs. In zijn laatste (tientallen) jaren was men hem vergeten, maar hij werd als componist herontdekt rond 1960, toen men veel belangstelling kreeg voor de geschiedenis van de recente Franse muziek.

 

Charles Fouques- Duparc

Frédérique Amélie de Guaita

Henri, 10 jaar oud

Henri in het leger

Ellie Mac Swiney

Tekening van Henri

Familiegraf op

Père Lachaise

Uitgave van Fenri`s liederen bij Salabert

(hoge ligging)

Uitgave bij International Music Company (hoog, midden en laag)

 

WERK

Net als alle andere leerlingen van Franck was Henri`s aandacht in het begin vooral op Bach en Beethoven gericht, maar later ook op Wagner. Zijn muziek behoort tot de Frans-romantische traditie, maar loopt ook vooruit op het impressionisme en modernere stromingen, door de toonschilderingen en het coloriet.

Van 1867 tot 1885 was, zoals boven reeds vermeld, Henri`s belangrijkste compositieperiode. Een compleet overzicht van zijn (bewaard gebleven) werken staat in de New Grove en natuurlijk ook op Internet.

Zijn werk vernietigen of herschrijven deed hij ook vele malen bij zijn 16 liederen voor stem en piano. Verschillende ervan heeft hij later ook voor orkest x bewerkt, alleen La vague et la cloche is direct voor orkest gemaakt en later pas met pianobegeleiding.

Chanson triste, Le Galop, Romance de Mignon, Sérénade en Soupir vielen aanvankelijk onder zijn Cinq Mélodies (1869), maar Henri vond alleen Chanson triste en Soupir goed genoeg. Later mochten de andere drie liederen er toch wel weer bij horen, maar ze behoren niet tot ‘de kern’ van zijn chansons (6).

In 1879 begon hij aan zijn opera Roussalka1, (naar Puskin), waar ook Au pays se fait la guerre voor bedoeld was. Ca 1895 vernietigde hij de opera.

Mijn persoonlijke mening is dat Henri Duparc ongetwijfeld veel last heeft gehad van zijn ziekte met alle (bij)verschijnselen en daarnaast werd beïnvloed door streng katholicisme. Bij zijn gedichten koos hij voor Ierse schrijvers (die ‘rebellen’ vereerden), maar vooral voor Parnassianen of  - nog erger – voor ‘poètes maudits’. Parnassianen schaafden net zo lang aan hun teksten tot ze tevreden waren en Henri deed dat ook zo, beïnvloed door hen (?). En ongetwijfeld hebben de thema`s en levenswijzen van ‘Poètes maudits’ zoals Baudelaire, ook sporen in zijn doen en laten achtergelaten: een leven vol worsteling op allerlei terreinen!

 

Titel, jaar compositie:

op een gedicht van:

 

opgedragen aan:

+ oorspronkelijke ligging:

verdere info:

tekst- en andere bijzonderheden (7):

Chanson triste (1868)

Henri Cazalis =

Jean Lahor10

x

Léon Mac Swiney

Es majeur

M. Léon Mac Swiney, zwager van Henri, was zanger

Arpeggio`s om zomerse maanlicht op te roepen.

Titel weliswaar ‘triste’, maar lied gaat over troost en hoop..

Le Galop (1869)

Sully Prudhomme10

 

Opgedragen aan Henri`s broer?12

g mineur

 

 

Romance de Mignon (1869)

Victor Wilder (naar Kennst du das Land van  Goethe)

 

Geen opdracht gevonden

E majeur

 

 

Sérénade (1869)

Gabriel Marc

 

Geen opdracht gevonden

G majeur

 

 

Soupir (1869)

Sully Prudhomme10

 

Ma mère

d mineur

Een verlangen naar Ellie vanwege

zijn ‘proefperiode’. Zijn moeder steunde hem.

Au pays où se fait la guerre (1870)

Théophile Gautier10

x

Mademoiselle Eugénie Vergin

f mineur

Eugénie Ėlise Vergin (Ėlise Colonne of Alice Colonne) was Franse zangeres en zangdocent.

Oorspronkelijke titel Absence, en bedoeld voor Roussalka1

Lijkt op een Middeleeuwse ballade, en geschreven voor mezzo-stem.

L`invitation au voyage (1870)

Charles Baudelaire10

 

x

Mme Henri Duparc (= Ellie Mac Swiney)

c mineur; later ook versie  a mineur

 

In 1914 opgedragen aan de mezzo Claire Croiza (1882- 1946) als ’souvenir de sa amicale visite à Tarbes  (transposition en ‘si b mineur (=bes mineur)’.. Er is ook een autografisch manuscript’ à Madame Georgette Leblanc ‘en temoignage de reconaissance et d`admiration, H. Duparc’. Opdracht moet van veel later zijn want de sopraan Leblanc leefde van 1869- 1941.

Uit ‘Fleurs du Mal’van Baudelaire (8) : :

De vrouw in dit lied is waarschijnlijk Marie Daubrun, een actrice die B. ontmoette ca 1847. Zij ging er met een andere dichter van door. Holland wordt beschreven, maar B. was daar nooit (9)

La Vague et la cloche (1871)

François Coppée10

 

Vincent d`Indy

e mineur

Vincent d`Indy, componist en vriend van Henri;  François Coppée werd ‘poète des humbles’ genoemd

 

Élégie (1874)

Thomas Moore

 

 

A la mémoire d`Henri de Lassus

(Saint-Geniès); en dédicace à Edmond Vergnet’ 13 (tenor)

f mineur

Thomas Moore was Iers dichter en politiek propagandist; Élégie uit Engels vertaald, door Ellie Mac Swiney, ter gelegenheid van de dood van de Ierse patriot Robert Emmet. Advocaat Henri de Lassus en zijn vrouw Alice Boissonnet  waren getalenteerde amateurmusici aan wie veel componisten werk hebben opgedragen.

Eerste deel doet herinneren aan Wagners Wesendonck Lied ‘Trāume’(Bernac)

Extase (1874)

Jean Lahor10

 

Camille Benoȋt

D majeur

Camille Benoit was componist en schrijver en later beheerder van oudheden in het Louvre

‘Wagneriaanse nocturne voor de piano’(Bernac)

Le Manoir de Rosemonde (1879)

Robert de Bonnières

x

Robert (de Wierre) de Bonnières

D mineur

Robert de Bonnières was dichter, componist en schrijver

 

Sérénade florentine (1880)

Jean Lahor10

 

Henri Cochin

F majeur

Henri Cochin : politicus, schrijver

en vertaler

 

 

Phidylé (1882)

Leconte de Lisle10

x

Ernest Chausson

As majeur

Chausson was componist.

 

Lamento (1883)

Théophile Gautier10

 

Gabriel Fauré

D mineur

Fauré was componist

 

Testament (1883)

Armand Silvestre10

x

Mme Henri de Lassus

c mineur

Zie Élégie toelichting: Mme Henri de Lassus =Alice Boissonnet

 

La Vie antérieure (1884)

Charles Baudelaire10

x

Joseph Guy Ropertz

Es majeur

J. Guy Ropartz was componist en pedagoog

Uit Fleurs du Mal (zie ook l`Invitation’) en (11)

 

Aan deze pagina is het laatst gewerkt op 2 augustus 2023

 

(1). 8 november: zie: https://gw.geneanet.org/lard?lang=en&n=fouques+duparc&oc=0&p=charles;

9 november : https://pere-lachaise.info/component/mtree/composers/891-24-duparc-marie-eugenie-henri-fouques.html?Itemid=

(2). https://www.durand-salabert-eschig.com/en-GB/Composers/D/Duparc-Heri.aspx

(3). Geboren in Macroom, County Cork, Ierland zie: https://www.geni.com/people/Ellie-Mac-Swiney/6000000133475908850 en http://www.musimem.com/Duparc_Henri.htm , niet uit Schotland zoals Wikipedia beweert: https://nl.wikipedia.org/wiki/Henri_Duparc en eveneens op: http://en.instr.scorser.com/CC/Piano/Henri+Duparc/La+vie+ant%C3%A9rieure.html  en https://www.durand-salabert-eschig.com/en-GB/Composers/D/Duparc-Heri.aspx ; namen van Ellie: Marie Ellie: zie: https://gw.geneanet.org/lard?lang=en&n=fouques+duparc&oc=0&p=charles

(4). Zie: https://www.geni.com/people/Henri-Duparc-compositeur/6000000133475493822.

De dochter van Charles, Marie Thérèse (1911 – 1999), Henri`s kleindochter dus, trouwde met Georges d`Armagnac de Castanet ( 1903 – 1979). Zij had een privé collectie van manuscripten van Henri, zie ook de New Grove, hoewel zij onterecht als dochter van Henri bij een sonate vermeld staat: MS in private collection of composer`s daughter,  Mme d`Armagnac. Wat meer details nog over Charles en Léon op: http://www.musimem.com/Duparc_Henri.htm

(5). In de bronnen worden veel verschillende data qua blindheid (en soms ook verlamming) genoemd.

(6). 12 ( door Henri toegelaten)+ 3 (Romance de Mignon, Sérénade, Le galop) + 1: Au pays se fait la guerre ; sommigen tellen er ook het duet La fuite bij en komen dan tot 17, of zelfs tot 18 als ze het vernietigde Recueillement (c 1886) erbij tellen.

(7). Voor toelichtingen zie Pierre Bernac en https://artsongcentral.com/2007/album-of-six-songs-by-henri-duparc/

https://www.naxos.com/MainSite/BlurbsReviews/?itemcode=8.557219&catnum=557219&filetype=AboutThisRecording&language=English

(8). 126 gedichten, zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Les_Fleurs_du_mal

(9). https://www.dbnl.org/tekst/_lit003200401_01/_lit003200401_01_0026.php  achtergronden Invitation met betrekking tot het denken over Holland.

(10). Als reactie op de subjectieve en sentimentele lyriek van de Romantiek ontstond na 1860 het Symbolisme, waarvan de eerste fundamenten werden gelegd door de beweging ‘Parnasse’ – Montparnasse), geïnspireerd door de Griekse oudheid. Leconte de Lisle, was hier de leider van, zie: https://nl.frwiki.wiki/wiki/Parnasse_(po%C3%A9sie). De Parnassianen waren alleen geïnteresseerd in ‘het schone’. ‘Kunst omwille van de kunst’ en ‘Alles wat nuttig is, is lelijk’ was hun motto. Ze gaven de voorkeur aan afstand en objectiviteit. Ze aanbaden kunst door eruditie en de beheersing van verschillende technieken om schoonheid te bereiken, streefden naar perfectie en dat leidde ertoe dat ze streng waren, vooral bij de keuze van hun woordenschat en metriek. De taal moest door geduldig werken omgezet worden in schoonheid. Men gebruikte vaak het sonnet (2x4, 2x3 versregels). Dichters met10 behoren tot de Parnassianen, Francis Jammes werd ook door hen beïnvloed.

Vanaf 1870 ontstond met Charles Baudelaire, Stéphane Mallarmé, Arthur Rimbaud en Paul Verlaine en zijn poètes maudits (miskende of maatschappelijk onaangepaste dichters) een heel expliciet symbolistische beweging, die de ‘vorm in het dichten’ centraal stelde. Kunst werd gezien als autonoom, verheven boven de natuur. Veelvoorkomende thema’s in hun werk waren ongezonde levenswijzen, drank- en drugsgebruik, misdaad, zondig leven, ziekte, decadentie, perversies, satanisme en voortijdig overlijden (de ware 'poète maudit' richt zichzelf te gronde). Ze experimenteerden met vormen als het prozagedicht. Er was grote tweestrijd tussen de vrijheid van de dichter en de eisen van de maatschappij, waaraan vele dichters ten onder gingen.

(11). Voor nadere toelichting en analyse zie, naast Bernac ook: https://www.songtell.com/henri-duparc/la-vie-ant-rieure

en https://poemanalysis.com/charles-baudelaire/a-former-life/

(12). https://www.naxos.com/MainSite/BlurbsReviews/?itemcode=8.557219&catnum=557219&filetype=AboutThisRecording&language=English: Sully-Prudhomme’s Le galop, dedicated to the composer’s brother.

(13). https://data.bnf.fr/fr/documents-by-rdt/13893514/tum/page1

Bronnen:

Gedrukte:

The New Grove Dictionary of Music & Musicians, ed. Stanley Sadie, London, 1980

Pierre Bernac, The Interpretation of French Song & Translations of song texts by Winifred Radford, Norton Library, 1978

 

Websites:

https://imslp.org/wiki/List_of_works_by_Henri_Duparc

https://artsongcentral.com/2007/album-of-six-songs-by-henri-duparc/

https://www.naxos.com/MainSite/BlurbsReviews/?itemcode=8.557219&catnum=557219&filetype=AboutThisRecording&language=English

https://s9.imslp.org/files/imglnks/usimg/0/08/IMSLP353705-SIBLEY1802.17433.968d-39087014367926score.pdf (13 liederen, mezzo-ligging)

https://www.cpdl.org/wiki/images/c/c0/Duparc_invit.pdf    invitation au voyage CPDL

https://www.dbnl.org/tekst/_lit003200401_01/_lit003200401_01_0026.php  achtergronden Invitation mbt Holland

 

 

Terug naar de pagina Muziek