|
Schematisch
overzicht van de belangrijkste componisten die werk van Verlaine op muziek
‘zetten’:
De componisten die
Verlaines werk op muziek zetten, met name voor solostem en piano,
zijn - volgens sommigen - te
verdelen in (1):
‘de post-romantici’ :
Massenet, Fauré, Saint-Saëns
‘de modernen’ :
Debussy, Ravel, Stravinsky, Webern, Varèse, Honegger, Britten,
‘de tijdgenoten’ :
Maderna, Stockhausen, Olivier Greif en
‘de ‘grote artiesten van het Chanson’: Charles Trenet, Georges Brassens, Léo
Ferré en John Greaves.
Ik heb een iets andere
indeling daarbij gekozen, namelijk om:
1.mannelijke en
vrouwelijke componisten apart te benoemen in een gelijksoortig overzicht
en alleen die componisten diepgaander te bekijken, die meer dan een paar
gedichten op muziek hebben gezet en
2.deze
componisten trachten te verdelen in:
a. zij die
gelijktijdig met Verlaine leefden en geprobeerd hebben zijn gedichten in
liederencycli te vertalen,
zoals Charles Bordes
– die de vaak sombere stijl van Verlaine probeerde te construeren, maar ook
Claude Debussy,
Gabriel Fauré
en Reynaldo Hahn. Bij de
laatste drie is er sprake van een soort ‘strijd’ à la Verlaine en is de
keuze van de gedichten specifiek, hoewel Debussy en Fauré meer geslaagde
‘womanizers’ waren en hun muziek straalde dat ook uit. Hahn
daarentegen worstelde net als Verlaine, met zijn innerlijke gevoelens,
seksuele voorkeur en zijn angst voor afwijzing. Charles Loeffler werd ook geïnspireerd door Verlaine en
het feit dat (zijn vriend) Fauré en Debussy zijn gedichten gebruikten. Hij
worstelde met zijn liefde voor Elise Fay. Hij gebruikte ook het gedicht ‘La
bonne Chanson’, maar dan instrumentaal
uitgewerkt. Ik ben onzeker of ik Frederick Delius in deze categorie kan indelen.
b. zij
die iets later componeerden (Fin- de- siècle/ Belle Époque/ Années folles), maar
duidelijk beïnvloed zijn door Verlaines gedichten, omdat zij – in een
bepaalde periode van hun leven – vergelijkbare (vaak innerlijke) ‘strijd’
hebben gevoerd. Zij geven dat vaak ook aan door dezelfde namen te geven aan
hun cycli als Verlaine: La bonne chanson, Fêtes galantes,
Chansons grises, Ariette oubliée en Sagesse zoals
Charles Tournemire, Louis Vierne,
Poldowski
en Marguerite Canal en wellicht Charles Koechlin. Misschien horen Gabriel Dupont, Raoul Laparra, Kaikhosru
Sorabji en Héctor Panizza hier ook bij. Jacques Beers en
Leo Kok wil ik
ook tot deze categorie rekenen. Ernest Willem
Mulder is – voor mij - nog een twijfelgeval, maar hij gebruikte wel
‘La bonne chanson’ als titel voor zijn
bundel.
c. zij
die rond 1900-1911 (Belle Époque) componeerden en ‘omdat het ín de
mode was’ zijn teksten gebruikten; ik heb van hen niet altijd
een goede biografie kunnen maken, door gebrek aan gegevens en misschien
deel ik ze dan in de verkeerde categorie in: Alphons Diepenbrock (?) , Madeleine Lemariey, Suzanne Coquelin, Maria Mérina.
Marie Rose Bresson, Jósef Szulc,
Fernand Ochsé (?), Nikolai
Sokolov (?), Max d `Ollone, Gustave Charpentier (?), Sylvio Lazzari (?).
d. componisten
uit latere tijd (Années folles,
WO II en daarna) die Verlaines teksten (vermoedelijk) gewoon ‘erg mooi’
vonden en/ of voor een bepaalde gelegenheid een mooie tekst zochten: Sergei Bortkiewicz, Lou Koster, Tony Aubin
(?), Arthur Immisch, Dinu
Lipatti en Willem Frederik Bon?
De laatste drie heb ik onder de gemeenschappelijke noemer ‘Immisch-Lipatti-Bon’ kort
beschreven, evenals Martha
Helen Schmidt en Sylvia
Wisner, onder de noemer Wisner-Schmidt, hoewel Sylvia misschien
ook wel thuishoort in a of b.
Mannelijke componisten:
|
1860
|
1870
|
1880
|
1890
|
1900
|
1910
|
1920
|
1930
|
1940
|
1950
|
1960
|
1970
|
|
|
Verlaine werken
|
|
|
|
G.Fauré (1845- 1924):
|
|
|
|
|
S. Lazzari (1857-
1944)
|
|
|
|
|
Nikolai Sokolov
(1859- 1922)
|
|
|
|
|
Charpentier
(1860-1956)
|
|
|
|
|
|
Charles Loeffler
(1861- 1935)
|
|
|
|
|
|
|
F. Delius (1862 –
1934)
|
|
|
|
|
|
A.Diepenbrock (1862
-1921)
|
|
|
|
|
|
Debussy 1862 1918
|
|
|
|
|
|
Bordes 1863- 1909
|
|
|
|
|
|
Charles Koechlin
(1867 – 1950)
|
|
|
|
|
|
L.Vierne (1870 -1937)
|
|
|
|
|
|
|
|
C.Tournemire (1870- 1939)
|
|
|
|
|
|
Hahn (1874-1947)
|
|
|
|
|
|
Ollone (1875-1959)
|
|
|
|
|
|
|
|
J.Szulc (1875- 1956) )
|
|
|
|
|
|
H. Panizza (1875-
1967)
|
|
|
|
|
|
R. Laparra (1876-
1943)
|
|
|
|
|
|
S.Bortkiewicz (1877- 1952)
|
|
|
|
|
|
Dupont (1878-1914)
|
|
|
|
|
|
F. Ochsé (1879 – 1944)
|
|
|
|
|
|
K. Sorabji (1892
-1988)
|
|
|
|
|
L.Kok (1893- 1992)
|
|
|
|
|
.Mulder 1898-1959
|
|
|
|
|
|
J.Beers (1902- 1947)
|
|
|
|
|
|
Tony Aubin (1907 –
1981)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Vrouwelijke componisten:
|
1860
|
1870
|
1880
|
1890
|
1900
|
1910
|
1920
|
1930
|
1940
|
1950
|
1960
|
1970 e.v.
|
|
|
P.
Verlaine
|
|
|
|
|
Poldowski (1879- 1932)
|
|
|
|
|
|
?? M. Mérina 1898 - 1910 ?????
|
|
|
|
M. Canal (1890 –
1978)
|
|
|
|
|
L. Koster (1889- 1973)
|
|
|
|
|
|
?? S. Coquelin
(??-??) 1910
?????
|
|
|
|
?? M. Lemariey
(??-??) 1900-1915 ?????
|
|
|
|
?? M. R. Bresson 1914
– 1921
?????
|
|
|
|
S. Wisner (1919-
1998) 1952
|
|
|
M.H. Schmidt (1956-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Componisten
die één of een paar gedichten op muziek zetten, zijn bijv.: Bonneau, Britten, Canteloube,
Carpenter, Chabrier, Chausson,
Déodat de Séverac,
Dupont, Durey, Flégier,
Greif, Honneger, Komter, Maderna, Massenet, Miehling, Pijper, Ravel,
Saint- Saëns, Schmitt, Stockhausen, Stravinsky, Varèse,
en Vaughan-Williams. Dit overzicht is zeker niet
compleet (1).
Componistes
die één of een paar gedichten als solo op muziek zetten, zijn bijv.: E.M. von Bach, M. Baud, S. Bonis-Charancle, J. Bordewijk- Roepman,
H. Bosmans, N. Boulanger, R.M. Bowlby J. Cogen-Van Rysselberghe,
R. Colaço
Osorio-Swaab, M. Dubois, L. Hutterstrasser-
Scheidl, N. de Maschkausan, dit Annie Rozanne, J. A. Messager, née Ledrelle, E. Pringle, R. Strohl, A. Teichmȕller en J. Weissberg Dit
overzicht is ook zeker niet compleet (1).
(1).https://mediamus.blogspot.com/2011/06/paul-verlaine-poetes-en-musique-13.html . Deze site
geeft ook een behoorlijke, hoewel zeker niet complete, opsomming van een
groot aantal componisten, met hun liederen. Zie verder ook bijv. https://www.dbnl.org/tekst/_twe007200201_01/_twe007200201_01_0116.php
Via
Lieder.net (https://www.lieder.net/ ) zijn nog
veel meer namen te vinden, maar betreffenden hebben vaak slechts één tekst
van Verlaine – en dan nog vaak bijv. Chanson d`Automne
- op muziek gezet.
Graham
Johnson geeft op p. 518 ook een – verre van compleet – overzicht.
Bronnen:
Gedrukte:
Graham Johnson & Richard Stokes, A French
Song Companion, London, OUP 2000
The New Grove Dictionary of Music &
Musicians, London, 1980
Websites:
https://mediamus.blogspot.com/2011/06/paul-verlaine-poetes-en-musique-13.html
https://www.dbnl.org/tekst/_twe007200201_01/_twe007200201_01_0116.php
https://de.wikipedia.org/wiki/Artur_Immisch
https://www.dinulipatti.org/biography-life
https://www.opusklassiek.nl/columns/mb17.htm
https://www.marthahelenschmidt.com/solo-vocal
https://www.lieder.net/lieder/get_settings.html?ComposerId=24615
https://www.libramemoria.com/defunts/wisner-sylvia/7b5e299683c7401faabb1a04220c4f29
http://www.ajpn.org/personne-Sylvie-Wisner-Abramovici-1853.html
|