|
Op het spoor van de Maya`s
I Inleiding en indeling der
geschiedenis
De reis ‘Op het spoor van de Maya`s’ was vooral bedoeld
om in het echt te bekijken waar al zo lang alleen vanuit boeken over werd
lesgegeven. Het bleek een reis te zijn vol debunking history,
dat wil zeggen dat veel theorieën en namen zoals geleerd in de opleiding en
zoals nog steeds weergegeven in boeken en reisgidsen, ontkracht werden.
Omdat de gids, Bernardo Vázquez, een zeer ervaren, uitermate kundig
antropoloog was, is besloten zijn opvattingen weer te geven en daarnaast te
vermelden wat de theorieën tot nu toe waren. Op het eind van hoofdstuk III
wordt een samenvatting van alle ‘afwijkingen’ gegeven. Verder is het een
verhaal waarin veel gebruik is gemaakt van allerlei boeken en sites want
het is een illusie te denken dat er nog niet beschreven aspecten zijn.
Hoogstens is de ‘wijze van gegevensordening’ wat anders.
Het verhaal bevat niet alleen de historie van de Maya`s,
maar ook eerdere en latere aspecten van de Mexicaanse geschiedenis. Vandaar
dat onderstaand geschiedverhaal –
vanwege de overzichtelijkheid zeer vereenvoudigd weergegeven, ingedeeld
is in de volgende hoofdstukken:
I.
Indeling van de geschiedenis der Pre-Columbiaanse
beschavingen, onderverdeeld in
1.
Pre-klassieke
2.
Klassieke
3.
Post-Klassieke Periode
II.
De Maya cultuur
III De Mexicaanse geschiedenis
in het algemeen met de nadruk op de situatie na Cortes.
IV De
Rondreis
I. Indeling van de geschiedenis der
Pre-Columbiaanse beschavingen:
|
|
|
|
|
|
n.b.
omwille van de overzichtelijkheid zijn hieronder een aantal culturen niet
behandeld.
|
|
1. de Pre-klassieke
Periode (1200 v. C. – 300 n. C.) met de
a. Olmeekse
beschaving . Deze ontstond 1200 – 500 v. C. langs de Golf van
Mexico en kende de piramidevorm (beter
gezegd de ziggurat-vorm). De Olmeken (noot 1) hadden beeldjes en sieraden van jade
en obsidiaan; bas-reliëf altaren en stèles. Ze maakten enorme stenen
hoofden met dikke lippen, platte neuzen en een soort helm op. Omstreeks 500
v. C. raakte de cultuur om onbekende
redenen in verval.
b. Zapoteekse
beschaving (500 v. C.- 900 n. C.) in het Dal van Oaxaca. De stadstaat Monte Albán kwam tussen 500-
200 v. C. tot bloei met trappiramiden, tempels en
graftomben en gouden sieraden. Ze hadden als eerste Meso-Amerikaans
volk een eigen (hiërogliefen)schrift
|
|
|
|
|
|
|
|
Gebied der Olmeken
|
Olmeeks hoofd
|
Olmeekse piramide met ronde hoeken
|
Gebied der Zapoteken
|
Regengod Tlaloc
|
Zapoteeks
balspelveld
|
2. de Klassieke Periode ( 300 - 900 n. C.)
met de beschaving van
a. Teotihuacán
(2de eeuw v. C.- 900 n. C.) een commercieel en strategisch
middelpunt met op het hoogtepunt (350-650 n. C.) 200.000 inwoners. De naam Teotihuacán werd pas eeuwen later gegeven door de
Azteken.
In het Nahuatl, de taal van de
Azteken, betekent het ‘plaats waar men god wordt’
of ‘verzamelplaats der goden’. De oorspronkelijke naam - zoals door de toenmalige
bewoners er aan gegeven - is niet bekend.
Men had piramides (alleen ziggurat-vorm) en een talud-tablero
architectuurstijl.
|
|
|
|
|
|
De Talud
tablero bouwstijl en geheel rechts: de
verschillende vormen waarin deze werd gevonden
|
De bouwwerken waren geplamuurd en van binnen en buiten
met fresco`s beschilderd. Men had vermoedelijk geen eigen geschreven taal. Na
650 raakte de stad in verval door een klimaatsverandering (?) plunderingen
door de voorouders van de Tolteken (?) of door sociale problemen en interne
opstanden(?).
b. de Totonaken .
Deze cultuur, in de 2de eeuw v. C. ontstaan, had een hoogtepunt
800-1150 n. C. in de stad El Tajin
( na het verval van Teotihuacán).
De stad had grote piramides en zeventien balspelbanen.
c. de Zapoteken (zie
1b)
d. de Maya`s (zie hoofdstuk II). De
geschiedenis van de Maya`s strekt zich uit over alle periodes, hoewel het hoogtepunt in
de klassieke periode ligt.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ligging van Teotihuacán
|
Teotihuacán
|
Gebied der Totonaken
|
El Tajin (Totonaken)
|
Gebied der Zapoteken
|
Monte Albán
|
3. de Post- Klassieke Periode (900 - 1519
n. C.) met de beschaving van
a. de Tolteken . Het Tolteekse
volk ontstond vermoedelijk door een samensmelting van nomadische Chichimeken uit
het noorden met sedentaire Nonoalken
uit het Dal van Mexico. Mogelijk waren ze een van de volken die de val van
Teotihuacan veroorzaakten
Tussen 800 en 900 verspreidden zich over het hele Meso-Amerikaanse
gebied. Topiltzin
Ce Acatl Quetzalcoatl
stichtte de hoofdstad Tollan. Hieruit ontstond
het woord Tolteken.
De pacifistische Quetzalcoatl
werd een van de populairste helden. Volgens de legendes werd hij verslagen
door de
Tezcatlipoca, een noordelijke
vijand die mensen offerde. Q. vluchtte naar het oosten en beloofde terug te
keren om
zijn volk te veroveren. Volgens de kalender werd
dat…1519……het jaar dat de Spanjaarden kwamen. Bij de Maya
heet Q. Kukulcan en bij de Zapoteken Gukumatz.
Tollan was volgens de Azteken
een grootse stad en daarom beschouwden archeologen lange tijd Teotihuacan als
Tollan. Sinds de jaren '30
wordt Tula, in de huidige staat Hidalgo, als
meest waarschijnlijke locatie aangewezen. De
stad werd in 1168 (?) verwoest.
De Tolteken bouwden 4,5
meter hoge basalten beelden, chac
mools (zie afbeelding) en huizen met friezen.
Hun piramides waren minder stijl (ca. 46 o). De Azteken beschouwden zich als
opvolgers van de Tolteken.
b. de Mixteken . Zij danken hun naam aan
de Azteken, die hen in het Nahuatl Mixtecah noemen, wat 'wolkenmensen' betekent. Zij
noemen zichzelf Ñudzahui. Deze naam wordt nu
steeds meer gebruikt. De ‘Mixteekse’ cultuur
ontstond in de 7de eeuw en verdreef ca. 1000 de Zapoteekse. De Mixteken leefden eerst in een los
verbond van stadstaten, maar later sloten veel steden zich aaneen tot één
vorstendom en er kwam een verbond met de Azteken. De ‘Mixteken’ waren beroemd om hun goudsmeedkunst, aardewerk en codices.
c. de Azteken . De Azteken waren
waarschijnlijk de afstammelingen van één van de vele Tolteekse
staatjes die na de
val van Tollan waren ontstaan.
Zij noemden zichzelf Culhuah, Mexicah
of Tenochcah. De naam ‘Azteken’ is
afkomstig van de Duitse wetenschapper Alexander von Humboldt en
komt van het Nahuatl Aztecah,
‘mensen uit
Aztlan’ (een mythische plaats
ergens in het noorden waar de Azteken zeiden vandaan te komen). Zij
stichtten in 1325 de stad Tenochtitlán in het Texcocomeer.
In het begin dienden de Azteken als huursoldaten voor de
stadstaten die waren ontstaan na de val van het Tolteekse
Rijk. Later wisten ze met een aantal Tolteekse
vorsten te trouwen. Van 1372-1427 waren de Azteken
vazallen van de Tepaneekse
koning Tezozomoc, waarna een verbond werd
gesloten met Nezahualcóyotl van Texcoco.
Het Tepanese Tlacopan voegde zich bij Tenochtitlan
en Texcoco en samen vormden de steden de Azteekse
Triple
Alliantie. Moctezuma I (reg.
1440-1469 ) breidde het rijk uit tot de kusten van de Grote Oceaan en de
Golf van Mexico;. Ca. 1500 verdubbelde het rijk in
omvang en werden ook de Mixteken onderworpen.
Volgens een Azteekse legende zou in
het jaar ce acatl
(1519) de (oorspr. Tolteekse)
god Quetzalcoatl uit het oosten komen om zijn
rijk op te eisen. In diezelfde tijd werden er voortekenen gezien als een
komeet en een brand in een belangrijke tempel. Verder werd er een vis
gevangen met een spiegel in zijn kop, waarin Moctezuma II, marcherende
soldaten zag. De Azteken gingen daarom extra veel mensen offeren. Veel
steden die eerst bondgenoten waren, gingen zich nu verzetten.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ligging van Tollan (Tula)
|
Tolteekse
beelden
|
Chac Mool
|
Gebied der Mixteken
|
Mixteekse afbeelding
|
Machtsbereik Azteken
1519
|
|