Op het spoor van de Maya`s

 

                                                         I Inleiding en indeling der geschiedenis

 

De reis ‘Op het spoor van de Maya`s’ was vooral bedoeld om in het echt te bekijken waar al zo lang alleen vanuit boeken over werd lesgegeven. Het bleek een reis te zijn vol debunking history, dat wil zeggen dat veel theorieën en namen zoals geleerd in de opleiding en zoals nog steeds weergegeven in boeken en reisgidsen, ontkracht werden. Omdat de gids, Bernardo Vázquez,  een zeer ervaren, uitermate kundig antropoloog was, is besloten zijn opvattingen weer te geven en daarnaast te vermelden wat de theorieën tot nu toe waren. Op het eind van hoofdstuk III wordt een samenvatting van alle ‘afwijkingen’ gegeven. Verder is het een verhaal waarin veel gebruik is gemaakt van allerlei boeken en sites want het is een illusie te denken dat er nog niet beschreven aspecten zijn. Hoogstens is de ‘wijze van gegevensordening’ wat anders.

 

Het verhaal bevat niet alleen de historie van de Maya`s, maar ook eerdere en latere aspecten van de Mexicaanse geschiedenis. Vandaar dat onderstaand geschiedverhaal –  vanwege de overzichtelijkheid zeer vereenvoudigd weergegeven, ingedeeld is in de volgende hoofdstukken:

I.                   Indeling van de geschiedenis der Pre-Columbiaanse beschavingen, onderverdeeld in

1.      Pre-klassieke

2.      Klassieke

3.      Post-Klassieke Periode

II.                De Maya cultuur

III        De Mexicaanse geschiedenis in het algemeen met de nadruk op de situatie na Cortes.

      IV        De Rondreis

                                          

 

            I

                II

              III

         IV 

 

 

 

I. Indeling van de geschiedenis der Pre-Columbiaanse beschavingen:

 

    

 

 

        n.b. omwille van de overzichtelijkheid zijn hieronder een aantal culturen niet behandeld.

 

 

1. de Pre-klassieke Periode (1200 v. C. – 300 n. C.) met de

a. Olmeekse beschaving . Deze ontstond 1200 – 500 v. C. langs de Golf van Mexico en kende de piramidevorm (beter

gezegd de ziggurat-vorm). De Olmeken (noot 1) hadden beeldjes en sieraden van jade en obsidiaan; bas-reliëf altaren en  stèles. Ze maakten enorme stenen hoofden met dikke lippen, platte neuzen en een soort helm op. Omstreeks 500 v. C.  raakte de cultuur om onbekende redenen in verval.

 

b. Zapoteekse beschaving (500 v. C.- 900 n. C.) in het Dal van Oaxaca. De stadstaat Monte Albán kwam tussen 500-

200 v. C. tot bloei met trappiramiden, tempels en graftomben en gouden sieraden. Ze hadden als eerste Meso-Amerikaans volk een eigen (hiërogliefen)schrift

   

 

      

         

 

Gebied der Olmeken

Olmeeks hoofd

Olmeekse piramide met ronde hoeken

 Gebied der Zapoteken

 Regengod Tlaloc

  Zapoteeks balspelveld

 

2. de Klassieke Periode ( 300 - 900 n. C.) met de beschaving van

a. Teotihuacán (2de eeuw v. C.- 900 n. C.) een commercieel en strategisch middelpunt met op het hoogtepunt (350-650 n. C.) 200.000 inwoners. De naam Teotihuacán werd pas eeuwen later gegeven door de Azteken.

In het Nahuatl, de taal van de Azteken, betekent het ‘plaats waar men god wordt’ of ‘verzamelplaats der goden’. De oorspronkelijke naam - zoals door de toenmalige bewoners er aan gegeven - is niet bekend.

Men had  piramides (alleen ziggurat-vorm) en een talud-tablero architectuurstijl. 

 

   

  

       

   

    De Talud tablero bouwstijl en geheel rechts: de verschillende vormen waarin deze werd gevonden

 

De bouwwerken waren geplamuurd en van binnen en buiten met fresco`s beschilderd. Men had vermoedelijk geen eigen geschreven taal. Na 650 raakte de stad in verval door een klimaatsverandering (?) plunderingen door de voorouders van de Tolteken (?) of door sociale problemen en interne opstanden(?).

 

b. de Totonaken . Deze cultuur, in de 2de eeuw v. C. ontstaan, had een hoogtepunt 800-1150 n. C. in de stad El Tajin

( na het verval van Teotihuacán). De stad had grote piramides en zeventien balspelbanen.

 

c. de Zapoteken (zie 1b)

 

d. de Maya`s (zie hoofdstuk II). De geschiedenis van de Maya`s strekt zich uit over alle periodes, hoewel het  hoogtepunt in de klassieke periode ligt.

 

Ligging van Teotihuacán

      Teotihuacán

Gebied der Totonaken

   El Tajin (Totonaken)

 Gebied der Zapoteken

      Monte Albán

 

3. de Post- Klassieke Periode (900 - 1519 n. C.) met de beschaving van

a. de Tolteken . Het Tolteekse volk ontstond vermoedelijk door een samensmelting van nomadische Chichimeken uit

het noorden met sedentaire Nonoalken uit het Dal van Mexico. Mogelijk waren ze een van de volken die de val van

Teotihuacan veroorzaakten Tussen 800 en 900 verspreidden zich over het hele Meso-Amerikaanse gebied. Topiltzin

Ce Acatl Quetzalcoatl stichtte de hoofdstad Tollan. Hieruit ontstond het woord Tolteken.

De pacifistische Quetzalcoatl werd een van de populairste helden. Volgens de legendes werd hij verslagen door de

Tezcatlipoca, een noordelijke vijand die mensen offerde. Q. vluchtte naar het oosten en beloofde terug te keren om

zijn volk te veroveren. Volgens de kalender werd dat…1519……het jaar dat de Spanjaarden kwamen. Bij de Maya

heet Q. Kukulcan en bij de Zapoteken Gukumatz.

Tollan was volgens de Azteken een grootse stad en daarom beschouwden archeologen lange tijd Teotihuacan als

Tollan. Sinds de jaren '30 wordt Tula, in de huidige staat Hidalgo, als meest waarschijnlijke locatie aangewezen. De

stad werd in 1168 (?) verwoest.

De Tolteken bouwden 4,5  meter hoge basalten beelden,  chac mools (zie afbeelding) en huizen met friezen. Hun piramides waren minder stijl (ca. 46 o).  De Azteken beschouwden zich als opvolgers van de Tolteken.

 

b. de Mixteken . Zij danken hun naam aan de Azteken, die hen in het Nahuatl Mixtecah noemen, wat 'wolkenmensen' betekent. Zij noemen zichzelf Ñudzahui. Deze naam wordt nu steeds meer gebruikt. De ‘Mixteekse’ cultuur ontstond in de 7de eeuw en verdreef ca. 1000 de Zapoteekse. De Mixteken leefden eerst in een los verbond van stadstaten, maar later sloten veel steden zich aaneen tot één vorstendom en er kwam een verbond met de Azteken. De ‘Mixteken’ waren beroemd om hun goudsmeedkunst, aardewerk en codices.

 

c. de Azteken . De Azteken waren waarschijnlijk de afstammelingen van één van de vele Tolteekse staatjes die na de

val van Tollan waren ontstaan. Zij noemden zichzelf Culhuah, Mexicah of Tenochcah. De naam ‘Azteken’ is

afkomstig van de Duitse wetenschapper Alexander von Humboldt en komt van het Nahuatl Aztecah, ‘mensen uit

Aztlan’ (een mythische plaats ergens in het noorden waar de Azteken zeiden vandaan te komen). Zij stichtten in 1325 de stad Tenochtitlán in het Texcocomeer.

In het begin dienden de Azteken als huursoldaten voor de stadstaten die waren ontstaan na de val van het Tolteekse

Rijk. Later wisten ze met een aantal Tolteekse vorsten te trouwen. Van 1372-1427 waren de Azteken

vazallen van de Tepaneekse koning Tezozomoc, waarna een verbond werd gesloten met Nezahualcóyotl van Texcoco.

Het Tepanese Tlacopan voegde zich bij Tenochtitlan en Texcoco en samen vormden de steden de Azteekse Triple

Alliantie. Moctezuma I (reg. 1440-1469 ) breidde het rijk uit tot de kusten van de Grote Oceaan en de Golf van Mexico;. Ca. 1500 verdubbelde het rijk in omvang en werden ook de Mixteken onderworpen.

Volgens een Azteekse legende zou in het jaar ce acatl (1519) de (oorspr. Tolteekse) god Quetzalcoatl uit het oosten komen om zijn rijk op te eisen. In diezelfde tijd werden er voortekenen gezien als een komeet en een brand in een belangrijke tempel. Verder werd er een vis gevangen met een spiegel in zijn kop, waarin Moctezuma II, marcherende soldaten zag. De Azteken gingen daarom extra veel mensen offeren. Veel steden die eerst bondgenoten waren, gingen zich nu verzetten.

 

Ligging van Tollan (Tula)

   Tolteekse beelden

      Chac Mool

 Gebied der Mixteken

Mixteekse afbeelding

Machtsbereik Azteken 1519

 

 

Noten:

1. De namen van (bijna) alle volkeren zijn later toegekend. Zie ook de opmerking bij Tolteken en Azteken. Ook de namen van de (archeologische) plaatsen dateren uit latere tijd. Niet altijd is mij bekend door wie de namen zijn gegeven en welke de oorspronkelijke namen waren.

 

 

Bronnenlijst

Websites:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Mayacultuur  + de wikipedia websites van de apart genoemde volkeren

http://nl.wikipedia.org/wiki/Maya%27s

http://nl.wikipedia.org/wiki/Azteken

 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Meso-Amerika

http://nl.wikipedia.org/wiki/Motecuhzoma_II

 

Boeken:

M. Angel, Mexico, Reisgids ANWB (Geogids), Den Haag 2006

Insight Guide Mexico, uitgeverij Cambium Zeewolde 2005

Y. van der Bijl, Wereldwijzer Guatemala, Rijswijk 2008

Mayan World, Honduras, Guatemala, Belize, El Salvador and Mexico, Merida 2007

The Mayans, Yesterday & Today, Illustrated Historical profile, Guide Pratiche, 2005

P. Ivanoff, De Maya`s, (serie: Monumenten van grote culturen), Nederlandse vertaling 1980

G. Benedict, De Maya-voorspellingen 2012. De boodschap en de visie (geill.)

K. Visser & B.C. Roth, De Tzolkin openbaart je potentieel, Deventer 2008, 2de druk

Putzger, Historischer Weltatlas, Berlijn 2001

Bosatlas van de Wereldgeschiedenis, Groningen 1983

 

Mondelinge/ schriftelijke  overlevering:

Onze reisgids Bernardo Vázquez

 

 

    Terug naar     boven      of       de pagina      ‘eerdere  reizen      of de ‘home – page’     van Charlotte Anna Hansson