|
Antwerpen- een korte geschiedenis- een lang weekend
Sinds
het Holoceen, zo`n 10.00 jaar geleden, stroomde de Schelde ongeveer door de
huidige rivierloop. Er ontstond toen veen en men bewoonde het gebied vanaf
de Midden- Steentijd.
De
Romeinen schreven rond 250 na Chr. over Scaldis (Schelde) en Scinda
(Schijn). Bij de monding van het Schijn zijn resten van een Gallo- Romeinse
nederzetting gevonden en vooral Romeins aardewerk, waaronder dakpannen. Hoe
het Romeinse Antwerpen er precies heeft uitgezien is echter niet bekend en
er zijn nauwelijks vroege geschreven bronnen. Er zijn wel munten gevonden
uit de vierde en vijfde eeuw.
Rond
645 bezochten Eligius en Amandus de Andouerpi, die links en rechts van de
beneden Schelde woonden, met de bedoeling hen te bekeren. Amandus zou op
verzoek van de Merovingische koning Dagobert een kerk hebben gesticht,
gewijd aan Sint – Pieter en Paulus (ligging onbekend). Deze kerk was in
handen van adel uit de omgeving van de Pepinieden, het geslacht van Karel
de Grote, die de kerk rond 695 wegschonken aan de abdij van Echternach en
Willibrordus ter ondersteuning van de bekering van de Lage Landen.
Aardewerkvondsten
uit de 6de tot en met de 9de eeuw uit de omgeving van
de Academie en de -latere- Sint-Michielsabdij tonen een verspreide
bewoning. In 836 werd Antwerpen door de Noormannen platgebrand.
De
handelsnederzetting (vicus) bestond uit houten huizen langs houten
stadsstraten en hoorde begin 10de eeuw bij Oost – Francië
(Duitsland). De Schelde was de grensrivier met West – Francië (=Frankrijk).
In 950 werd er tol geheven op deze rivier op bevel van keizer Otto I en
rond 980 werd Antwerpen door Otto II uitgebouwd tot een versterkte burcht.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Schelde
en Schijn
|
Burcht
ca. 1000
|
Antwerpen
vóór 1200
|
1ste
stadsuitbreiding
|
3de
stadsuitbreiding
|
Abdij St. Michiel
|
Gildehuizen
Grote Markt
|
In
1008 kreeg Antwerpen zijn eigen stadszegel. Begin 13de eeuw
ontstond de Antwerpse burcht (zie: Het Steen) waar de markgraaf verbleef en
belangrijke instellingen zich bevonden.
De
14de eeuw was de eerste economische bloeiperiode vanwege de
zeehaven en de wolmarkt. De stad kwam tijdelijk onder Vlaanderen, maar werd
na 50 jaar weer bezit van Brabant. Dit hertogdom kwam onder Filips de
Goede, in 1430, definitief in Bourgondische handen.
Begin
16de eeuw kwam voor Antwerpen het hoogtepunt met de invoer van
Engelse lakens, Duitse metaalproducten en Portugese specerijen. Het
inwoneraantal groeide van 40.000 naar 100.000. In 1515 werd de handelsbeurs
geopend. De stad trok kunstenaars en geleerden aan en werd het centrum van
de boekdrukkunst onder leiding van de familie Plantin- Moretus.
Midden
16de eeuw kreeg het calvinisme veel aanhangers en in 1566 viel
de kathedraal ten prooi aan de Beeldenstorm. In 1576 werd de stad
geplunderd en werden veel burgers vermoord door muitende Spaanse
huursoldaten die heel lang geen soldij hadden gekregen (Spaans Furie).
|
|
|
|
|
|
|
|
Spaanse Furie 1576
|
Spaanse
Vesten ca. 1580
|
Beleg
door de Spanjaarden
1584-1585-
schipbrug
|
Artilleriestelling WO I
|
Antwerpen
Zuid WO II
|
Keizersbastion
deel van Spaanse omwalling
|
Antwerpen
werd een calvinistische republiek van 1579 tot 1585, toen de Spaanse
stadhouder de stad na een lang beleg heroverde. Als tegenmaatregel sloten
de noordelijke gewesten toen de Schelde af, waarna bijna de helft van de bevolking
naar Holland vertrok en de handel sterk afnam.
De
contrareformatie zorgde voor een heropbloei van de religieuze kunst met
schilders als Rubens en Jordaens, ‘de Antwerpse school’. Verschillende
nieuwe kloosterorden –jezuïeten, kapucijnen en karmelieten- vestigden zich
in de stad, maar na 1650 verslechterde de economische situatie steeds meer
en Antwerpen werd overvleugeld door Brussel.
In
1792 werd de stad veroverd door de Franse revolutionairen en onder Napoleon
werd de heropende haven een oorlogshaven, ‘een pistool gericht op
Engeland’.
|
|
|
|
|
|
1100:
Antwerpen in Neder-Lotharingen bij Duitse Rijk
|
1430:
Antwerpen bij Bourgondië
(Filips
de Goede)
|
1559:
De Zeventien Verenigde Nederlanden onder Karel V en Filips II
|
1800:
Antwerpen t. t. v. Napoleon
|
Van
Noordzee- haven werd Antwerpen na 1814 dé Europese haven, hoewel de stad
economisch wel last had van de onafhankelijkheid van België in1830 en het revolutiejaar
1848. Midden 19de eeuw werd besloten de oude fortengordel, de
‘Spaanse vesten’, te ontmantelen en een nieuwe verdedigingszone, de
Brialmont- vesting (=de huidige Ring), aan te leggen. Door de oprichting
van Belgisch- Congo ontstond er grote in- en doorvoer van rubber en ivoor.
In
1875 werd de Schelde verbreed, waarbij een groot deel van de
oorspronkelijke Antwerpse burcht werd gesloopt. Alleen Het Steen bleef nog
over dat werd omgebouwd tot een ‘nepkasteel’.
Begin
20ste eeuw werd de Stelling van Antwerpen gebouwd.
In
1914 bood Antwerpen twaalf dagen weerstand tegen de Duitsers waardoor het
leger zich kon terugtrekken langs de IJzer bij Nieuwpoort. Na de oorlog
herstelde de haven zich snel.
Op
10 mei 1940 werd de stad gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. In
september 1944 werd Antwerpen bevrijd en kwam de haven ongeschonden in
handen van de geallieerden. Vervolgens bestookten de Duitsers de stad met
V-1 en V-2 bommen -3.709 in aantal- om de geallieerde opmars te
verhinderen.
Na
WO II breidde de stad en de haven zich sterk uit en door de aanleg van de
Ring en de Kennedytunnel verbeterde de bereikbaarheid.
Enige
hoogtepunten van een stadsbezoek:
|
|
|
|
|
|
|
Antwerpen
is zeer makkelijk te bereiken met de trein.
Dit
is het Centraal Station ( nr. 11)
|
De
Meir werd in de 19de eeuw twee keer verbreed, dus deels
gesloopt. Links en rechts staan nu ’synonieme’ gebouwen. Rechts het
koninklijk paleis, als hij in A. is.
|
|
|
|
|
|
|
Winkelcentrum
(12) in de voormalige Stadsfeestzaal
|
Langs
het huis waar de familie Rubens woonde
|
naar
het Museum, het Rubenshuis (nr.6), met een Antwerps Kunstkamer-
schilderij van C. van der Geest
|
|
|
|
|
|
|
Het
Hemelbed met schilderij van ‘Jongetje op zijn doodsbed’ (M. van den Bergh
(1617-87)
en rechts de doorgang naar de tuin
|
(nr.
3) Grote Markt - het Stadhuis (oorspr. 1560)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Grote
Markt met Gildehuizen en Brabo die de hand van de tolvragende reus
Antigoon afhakt en in de Schelde werpt (vandaar Antwerpen = ‘hand-
werpen’)
|
De
O.- L.- Vrouwekathedraal (oorspr. 10de eeuw Mariakapel; 1124 uitgebouwd
tot Romaanse kerk; 1350 - 1520 grootste gotische kerk der Nederlanden,
met vijf en later zeven beuken; na 1585 heringericht in barokstijl en na
de Franse tijd in neo- stijlen) bezit wat werk van P.P. Ruben, maar
vanwege de restauratie van het KMSKA hangen veel stukken daaruit op hun
‘oorspronkelijke’ plaatsen rond de pilaren,waarbij elk stuk een eigen
afgebakende hoek had.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Op
deze oude prent zijn de aparte kerkhoekjes goed te zien
|
(nr.
7) Deze kerk werd gebouwd tijdens de Contrareformatie door de jezuïeten,
bezat ooit 43 schilderijen van Rubens en heeft nog koorbanken en
biechtstoelen vol houtsnijwerk. Na de opheffing van de jezuïetenorde in
1773 door paus Clemens XIV, werd de kerk in 1803 heropend als
Sint-Carolus Borromeus parochie)kerk.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Het
Vleeshuis (nr. 4), gebouwd 1501- 1504, werd na de afschaffing der gilden
in 1793, o.a. een theater en atelier, later Museum voor Oudheden en nu ruimte
voor ‘ Klank van de Stad’: 600 jaar muziekleven
|
Links:
klokkenbespeler;
Boven:
Spotprent met een Serpent-bespeler
|
en
speciaal ontwikkelde Aida- trompetten
|
een
glas-orgel
|
en
de werkplaats van een
trompetmaker
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Deze
Sint- Pauluskerk (nr. 9) werd in 1517 gebouwd door de dominicanen, in
Brabantse gotiek, d.w.z. ronde zuilen met koolbladkapitelen. Het
interieur werd barok. Er hangen schilderijen van o.a. Rubens, Jordaens, v.
Dyck. Links de Calvarieberg (1734), bij de muur van de zuidbeuk.
|
Het
(huidige) Steen (nr. 1) is het restant van de Antwerpse Burcht. In de 19de
eeuw werd het grootste deel afgebroken bij het rechttrekken van de kades
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Het
Begijnhof (nr.5), waar de begijnen heen trokken midden 16de
eeuw
|
naar
het MAS (nr. 2)-Museum aan de Stroom met o.a. een (tijdelijke)
|
tentoonstelling
over de betekenis van Napoleon voor Antwerpen:
links:
2de bezoek van Napoleon in 1810, daarnaast: bouw van schepen
t.b.v. de invasie van Engeland, vervolgens:
een
spotprent met de vergelijking ‘Franse vrijheid versus Engelse slavernij’.
Rechts: terwijl premier Pitt van Engeland niet oplet, ontsnapt de
Hollandse vlinder uit de Franse cocon
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Links:
cf. Gulliver`s Travels- het land der reuzen: Gulliver-Napoleon moet voor
het plezier van de koning (George III) met een bootje varen; Rechts: het einde
van N: de Europese grootmachten gooien hem omhoog
|
Napoleon
was niet klein 1,70): de lentemaat was de Franse en niet de Britse voet
die kleiner was.
|
Een
semafoor of optische telegraaf met beweegbare armen
|
en
het semafoor- alfabet
|
(n.
10) het Rockoxhuis profiteert ook van de renovatie van het KMSKA:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
de
woning van burgemeester- mecenas Rockox (1560-1640) is nu ingericht als
‘Het Gulden Cabinet’- een fictieve kunstverzameling uit de Gouden Eeuw,
met links een Kunstkamer van Frans Francken II, midden Christoffel (die
in de contrareformatie enorm terrein verliest t.g.v. Jezus) en Madonna
met serafijnen (Fouquet, 1420 - 1471)
|
De
tuin van het Rockoxhuis
|
(nr.
8) Het Museum Plantjn- Moretus werd in 2005 erkend Unesco werelderfgoed.
De boekwinkel- drukkerij- uitgeverij werd in 1555 gesticht. Plantin koos
in de 16de eeuw geen partij in de godsdienststrijd
|
|
|
|
|
|
|
|
|
en
werd door Filips II benoemd tot aartsdrukker (toezichthouder). Hij werkte
voor de Spaanse markt maar ook voor de opstandelingen tegen het gezag.
|
De
opslagplaats voor alle nog ongebruikte drukletters
|
Filips
II financierde de druk van de bijbel in vijf talen (Biblia polyglotta)
|
De
tuin met planten uit de tijd van Plantin.
|
Met
een Bolleke even uitrusten
|
|
|
|
|
|
|
|
|